«جهان ترسناک پس از مرگ عزیزان»
شبانگاه
ترم اول لیسانس بودم که مادربزرگم (مادر مادرم) فوت کرد، بعد از چند ماهی بیماری و بستری شدن. سرطان خون داشت و اطرافیان دیر فهمیده بودند. دکتر می‌گفت ممکن است به دلیل خوردن بیش از حد سرکه و ماهی دودی و برنج دودی باشد! به هرحال هر چه که بود، زود از پای درآوردش. هر چند که اطرافیان با خودخواهی، علت و سرانجام محتمل بیماری و محدود بودن عمر باقی‌مانده را از وی مخفی کردند و با دل‌خوش‌کنک‌ها و پنهان‌کاری‌هایشان، حتی به او فرصت ندادند وصیت کند یا سر و سامانی به کارهای باقیمانده‌اش بدهد. بگذریم!
در طی مدت بیماری‌اش، مادر و دو خاله‌ام از خواب و خوراک و زندگی افتاده بودند و با وجود چندین برادر و زن برادر و نوه، این سه خواهر همه کارها و مراقبت‌ها و بیمارستان ماندن‌ها را به ناچار بین خودشان تقسیم کرده بودند. وقتی خاله کوچکترم سر همین قضایا و شب‌بیداری‌ها و بیمارستان ماندن‌ها با همسرش به اختلاف خورد، دو خواهر دیگر که طلاق گرفته و یا بیوه بودند جور خواهر کوچکتر را هم به دوش گرفتند. مادر من که رسما پوست و استخوان شده بود و زندگی را کاملا تعطیل کرده بود و در خانه اصلا پیدایش نمی‌شد؛ اگر هم روزی خانه بود آنقدر عصبی بود و اخلاقش تند که نمی‌شد لحظه‌ای هم‌کلامش شویم.
کارهای خانه و رسیدگی به خواهر کوچکترم که پیش‌دانشگاهی و در آستانه کنکور بود هم بر گردن من افتاده بود، انگار نه انگار که من هم تازه وارد دانشگاه و زیر بار درس‌های ترم اول بودم و اغلب درگیر استادهای بی‌انصاف و لجبازی که می‌خواستند خود و درسشان را مهم جلوه دهند؛ انگار نه انگار که جز من سه نفر دیگر هم در آن خانه بودند که می‌توانستد به خواهر کنکوری‌ام رسیدگی کنند. خوب یادم هست شب امتحان میان‌ترم ریاضی ۱ را که مادرم موقع رفتن به بیمارستان، سفارش کرد که برای خواهر کنکوری‌ام غذا درست کنم تا فردا به مدرسه ببرد. من هم مثل همیشه اعتراضم را فرو خوردم و حرفی از امتحان فردا و بی‌تجربگی در پخت و پز و … به میان نیاوردم. کسی هم داوطلب کمک نشد و اتفاقا یادم هست امتحان را هم خراب کردم. بگذریم!
وقتی مادربزرگ فوت کرد خواب و بیدار بودم که از طریق خواهرم باخبر شدم. شوک شدم و ناراحت. شاید کمی گریه هم کردم، اما متاسفانه عاطفه چندانی به مادر بزرگ نداشتم. مادر بزرگم هیچ وقت ما دخترها را به جرم جنسیت، جنسیت مادرمان و بعد هم اختلاف مادربزرگ و پدرمان دوست نداشت و به ما محبت چندانی نمی‌کرد. اینها را گفتم که بدانید چرا پیوند عاطفی عمیقی نداشتیم. حتی وقتی ما بچه‌تر بودیم، مادرم هم چندین سال با او قطع رابطه کرده بود ولی وقتی مادربزرگم بیمار شد و بعد فوت کرد، زندگی همه ما به واسطه بی‌تابی‌ها و بداخلاقی‌ها و توهین‌های مادرم به ما با هر بهانه کوچکی، جهنم شد.
مادرم همواره مترصد فرصتی بود تا داد و بیداد راه بیاندازد و حتی اغلب کار به فحش و ناسزاهای ناجور می‌کشید، حتی جلوی اقوام، سر هر موضوع پیش پا افتاده‌ای مثل کوتاهی مانتوی خواهر کوچکترم در مراسم خانه مادربزرگ، آن هم در شرایطی که وی همان مانتوی همیشگی‌اش را پوشیده بود. این بود که تا جایی که ممکن بود از خانه و مراسم‌های متعدد ختم و جمع شدن‌های شب جمعه (که تا مدتها به بهانه دعای کمیل برقرار بود) و روضهها و اشک و گریه و زاری و صدای گوشخراش مداحی در خانه نقلی مادربزرگ فراری بودم. درس و دانشگاه را بهانه می‌کردم و در مجالس متعدد آنها حاضر نمی‌شدم تا جایی که صدای اعتراض مادرم بلند شده بود؛ ولی چارهای نبود. تحمل آن همه کشمکش را نداشتم و اعصابم کاملا به هم ریخته بود. آن قدر تحت فشار بودم و خسته از آن جو که وقتی دیدم دوستی برگههای تسلیت به مناسبت فوت مادربزرگم در بردهای دانشکده چسبانده، همه را یک جا کندم و البته که دوستم کمی رنجید. می‌خواستم حداقل آنجا در امان باشم از فکر مرگ و ختم و مادربزرگ!
تا مدتها وضعیت خانه ما همین بود. رفتار مادرم غیر قابل تحمل شده و مدام پرخاشگری می‌کرد. آنقدر برای مادر از دست‌رفته‌اش بی تابی می‌کرد که عاقبت خواهر بزرگترم یک بار از قول دوستی گفت: «ما آدم‌ها وقتی کسی را از دست می‌دهیم، همه بدی‌هایش را فراموش می‌کنیم و از وی برای خودمان بت می‌سازیم و بعد برای بت از دست‌رفته و خوبی‌های بی‌حد و حصرش بی‌تابی می‌کنیم. کاش همه اخلاق‌های خوب و بد فرد درگذشته را با هم به یاد داشته باشیم تا کمتر بی‌تابی کنیم». راست می‌گفت! مادر و مادربزرگم هرگز رابطه خوبی نداشتند. ماجرای قهر چند ماهه مادرم از پدر و خانه خودمان و رفتن به خانه مادربزرگم و بعد پیوستن ما بچه‌ها به مادرم را به خوبی به یاد دارم و اینکه چگونه مادربزرگ در آن مدت با رفتارش بیشتر مادرم را می‌آزرد تا جایی که مجبور شدیم آنجا را هم ترک کنیم. پیش از آن هم این دو آنقدر اختلاف داشتند که مادربزرگ برای حمام زایمان‌های مادرم هم نمی‌آمد و مادر مجبور بود از خاله‌اش کمک بگیرد. بعد هم به مدت چند سال کاملا قطع رابطه کرده بودند. حالا همان مادر بزرگ – که مادرم او را نیز مقصر برهم خوردن زندگی‌اش می‌دانست – سمبل همه خوبی‌ها شده بود و همین از خوبی‌های بی حد و حصر و غیرواقعی‌اش گفتن، ضجه و حسرت مادرم را بیشتر می‌کرد.
این اولین تجربه من از مرگ کسی بود که به واسطه نسبت فامیلی، و نه پیوند عاطفی، برایم عزیز بود. دنیای من تیره و تار نشده بود اما برای مادرم انگار دنیا یخبندان شده بود، رفته بود به غار تنهایی خودش و حتی دیگر فرزندانش را تا مدتها نمیدید و یا آنها را به تلخی از خود میراند. بنابراین سختی آن روزها بیشتر از رفتارهای پرخاشگرانه مادرم ناشی می‌شد، نه تلخی مرگ.
بعد از آن پدر پدر و مادر پدرم را هم از دست دادم اما با آنها هم هرگز رابطه و رفت و آمد خاصی نداشتیم و بازهم با مرگشان دنیا جای ترسناکی نشد. اما حالا همه کابوس من – خدای نکرده – از دست دادن پدر و مادر و برادر و خواهرانم است، پیش از این که یک بار دیگر در آغوش بگیرمشان، ببوسمشان، گپ بزنیم، و دلمان با هم صاف باشد. آخر قبل از مهاجرت، مدتها بود که با هم اختلاف و جنگ و دعوا داشتیم و حالا چند سالی هست که ندیده‌امشان و حتی با برخی‌شان تماس تلفنی هم ندارم. همه ترسم این روزها از دست دادن آنهاست پیش از آنکه کینه‌ها را کنار بگذاریم و یک بار دیگر دست دوستی بدهیم. همه وحشتم از این است که اجل فرصت دیدار و آشتی به ما ندهد و من بمانم و یک دنیا حسرت و عذاب وجدان، من بمانم و اغراق در خوبی‌های آنها و از یاد بردن خطاها و تقصیرها و به همین واسطه بت ساختن‌ها و خودخوری‌ها و سرزنش‌ها.
به قول یک دوست: «کاش پیش از رفتن بوسیده بودمشان». کاش پیش از رفتن بوسیده باشمشان.
